در ادامه برگزاری سلسله نشست های گرگان پژوهی توسط موسسه فرهنگی میرداماد همزمان با 24 شهریور سالروز ثبت بافت تاریخی شهر گرگان در فهرست آثار ملی نشست استرآباد در سفرهای عصر قاجار با حضور جمعی از علاقمندان و پژوهشگران در محل تالار اندیشه موسسه فرهنگی میرداماد برگزار گردید.
در ابتدای این بحث احمد خواجه نژاد قائم مقام موسسه فرهنگی میرداماد ضمن تشکر و خیر مقدم به شرکت کنندگان هدف از برگزاری این نشست را حرکت در جهت یکی از اهداف موسسه که احیاء تاریخ و فرهنگ گرگان زمین است اعلام کرد و افزود: شناختن و شناساندن مواریث گذشته هم باعث هویت بخشی خواهد شد و هم بستری فراهم می کند تا حرکت به سمت آینده را آسان تر نماید.
وی ادامه داد این دیار تاریخی بسیار درخشان دارد اما امروز نسبت به آن گذشته هم فاصله گرفته ایم و هم آنچه را که داریم درست نشناختیم و نشناساندیم بهمین خاطر است که قضاوت دیگران درباره این دیار به نسبت گذشته آن تامل برانگیز است.
خواجه نژاد ادامه داد: مصحح کتاب ارزشمند تاریخ جرجان که یک پژوهشگر عرب است در مقدمه خود بر این کتاب این تعبیر را در باب جرجان به کار می برد که ستاره این سرزمین سالهاست غروب کرده و هم اینک سستی برآن حاکم شده و دیگر اهمیت چندانی ندارد این عبارت هر چند قضاوت نیست اما باید ما را به تفکر و حرکت وادارد این موسسه نیز برای آشنایی بیشتر نسل حاضر با تاریخ فرهنگ این سرزمین اقدام به برگزاری این نشست می نماید.
سخنران بعدی این نشست مدیر دانشنامه گلستان بود وی گفت: در دانش نامه گلستان به گرگان پژوهی می پردازیم و بررسی کتاب ها بخشی از کار ماست اما یکسری از کتابهایی که ما نیازمندیم به آنها بپردازیم و اگر به آنها توجه کنیم جای خالی آنها احساس می شود سفرنامه ها هستند. و به این جهت به سفرنامه ها تاکید بسیار زیاد داریم. رجایی سفرنامه ها را به این دلیل با اهمیت خواند که آن چه که از سفرنامه ها می توان دریافت کرد و در سایر منابع تاریخی وجود ندارد. ایشان در ادامه افزود: اکثر کسانیکه به سرزمین ما آمده اند و سفرنامه نوشتند انگلیس ها بودند بعد از آنها بیشتر فرانسوی ها آمده اند و سفرنامه نوشتند که معروف ترین آنها  بوده است روسها هم کسانی را به استرآباد فرستادند، گزارشهایی برای آنها بنویسند که معروف ترین آنها الان سفرنامه اش ترجمه شده و در اختیارماست و اطلاعات بسیار ارزشمندی به ما می دهد مولکونف معروف است و بعد از آن خانیکوف از کشور بلژیکی است.
رجایی افزود: از اینکه سفرنامه نویسان چه اهدافی داشته اند جای تعمق دارد. و شکی نداریم که بسیاری از آنان اهدافی سیاسی و نظامی داشته اند و این به خاطر موقعیت حساس و سوق الجیشی استرآباد بوده همسایگی ما با روس ها در کنار ریشه داشتن قاجارها در این منظقه وجود ترکمن ها همه دست به دست هم می دهد و ما در دوره قاجار برخی از سیاحان را داریم که اینها می آیند و ما حالا می توانیم این گزارش ها را بخوانیم. اگر کسانی بخواهد شهر و ایالت استرآباد را بشناسند باید سفرنامه ها را مورد توجه قرار دهند.
احسان گوهری راد: نویسنده کتاب استرآباد در سفرنامه ها عصر قاجار و کارشناس ارشد تاریخ سخنران بعد این نشست بود.
ایشان گفت: در بررسی تاریخ سرزمین سفرنامه ها به عنوان یکی از منابع اصلی تحقیقات به شمار می روند زیرا اکثر سیاحان نگاشته های خود را با نگاهی موشکافانه و بررسی مناطق مورد سیاحت توقف نموده اند.
در این میان عصر قاجار به دلیل تشدید فعالیت های سیاسی اروپائیان در کشورمان و همچنین تحولات عظیم و شگفت انگیز ایجاد شده در اروپا شاهد گسیل دانش پژوهان این قاره با هدف شناختن سرزمین ها به کشورهای کهن آسیایی هستیم وجود بیش از 70 سفرنامه ترجمه شده در ایران عصر قاجار گواهی بر این مدعاست.
معرفی یک سفرنامه ترجمه نشده موضوع دیگر این نشست بود که توسط محمود اخوان مهدوی ارائه گردید این پژوهشگر تاریخ گفت: چند نکته مهم در مورد سفرنامه ها باید مورد توجه قرار گیرد کسانی که آن را نوشته دارای چه تخصصی بوده و با چه هدفی آمده خیلی در ارزش بخشی و سنجش اطلاعاتی که به ما داده مهم است و مسئله دیگر که از کدام مسیر وارد استرآباد شده چرا که ما می بینیم حدوداً 85 درصد سفرنامه های نوشته شده ساحان از دروازه غرب گرگان(دروازه مازندران) وارد شده اند تعدادی از شمال(دروازه فوجرد) و یک تعداد خیلی کمی از جنوب(دروازه بسطام) وارد شهر شده اند ولی نکته حائز اهمیت اینکه کسانیکه از سمت خراسان یا شمال آمده‏اند توضیحات خیلی بهتر و دقیق تری را از سیمای شهر استرآباد ارائه داده اند در این بین متونی که نتیجه سفر اروپایی روسها به این منطقه است تعدادی متن باارزش است که تاکنون ترجمه نشده و بعضاً حتی شناخته نیست سفرنامه ای که خدمت شما معرفی می کنیم سفرنامه اُداناوان است که در اصل اسمش سفر به کویر و یا دشت مرو است نویسنده این سفرنامه ادموند اُداناوان نویسنده ایرلندی تبار و حرفه این شخص کار ژورنالیستی بوده و خبرنگار جنگ بوده بعد از یک دوره کار ژورنالیستی، پایه سفر می گذارد و به قصد مرو به ایران سفر می کند و نتیجه این سفر کتابی 2 جلدی است که ما امروز صحبت مان روی جلد اول این کتاب است جلد اول این کتاب در 29 فصل تدوین شده است.
در بخش پایانی این نشست پژوهشی محدثه میرحسینی کارشناس ارشد مرمت بناهای تاریخی گفت: ضمن خواندن گوشه هایی از 2 سفرنامه و توضیحات زیبای سفرنامه نویسان چون هولمز گفت: در زمان قاجار هسته های شهر شامل هسته کنونی و سیاسی، هسته انتقادی و تجاری و هسته مذهبی شهر بوده است در رابطه با هسته سیاسی در اکثر سفرنامه ها به ارگ کنونی و متعلقات آن و خصوصاً کاخ آقامحمدخان قاجار و بناهای وابسته به آن به دیوانخانه، عالی قاپو، میدان توپخانه و... اشاره شده است.
درباره هسته مذهبی در بسیاری از منابع به مسجد جامع شهر و نقشی که به لحاظ مذهبی در شهر داشته اشاره شده خصوصاً رابینو بسیار خوب مسجد جامع را توصیف کرده است.
او افزود: از سایر هسته های مذهبی می توان به تکایا اشاره نمود از ستون سفرنامه ها مشخص است که در ایران به عنوان تکیه مکانی برای عزاداری از آن یاد شده است وی در خصوص هسته اقتصادی و تجاری گفت: در سفرنامه ها به فرم بازارها اینکه مسقف نبود در اطراف یک معبر که راسته اصلی بازار بوده مغازه یا سقف های سفالی پوشیده بودند نظام محله بندی استرآباد و تقسیم محلات اصلی و تقسیم انها به گذرها و محلات فرعی صحبت دیگری بود که از سوی این کارشناس مرمت بناها و تاریخی مطرح شد. او گفت: در بیشتر سفرنامه ها به سه محله اصلی در شهر استرآباد به نام های میدان، نعلبدان و سبزه مشهد اشاره شده است و در هولز به مطالب جالبی اشاره شده و عنوان می کند که درخت چنار یکی از اجزای لاینفک محلات بوده و در جوارخانه ها درخت چنار دیده میشد استخوان بندی و ساختار معابر، گونه شناسی بناهای مسکونی ویژگی و تکنولوژی ساخت بناها سیما و منظر شهری از دیگر اشارات ایشان بود.
لازم به یادآوری است در این نشست فعالان اجتماعی و فرهنگی و همچنین گرزین رئیس شورای شهر گرگان و دیگر اعضای شورای اسلامی شهر گرگان شرکت داشتند.